Sinh con là một hành trình kỳ diệu nhưng cũng đầy thử thách đối với người phụ nữ. Sau quá trình mang thai và vượt cạn, cơ thể người mẹ phải trải qua hàng loạt thay đổi lớn về thể chất và nội tiết tố. Trong số các biến chứng hậu sản, các vấn đề về hệ tiết niệu là những rối loạn phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ, âm thầm ảnh hưởng đến chất lượng sống, sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của người phụ nữ.
1. Vì sao phụ nữ sau sinh dễ mắc bệnh tiết niệu?
Khi mang thai, tử cung phát triển lớn dần lên, gây chèn ép lên bàng quang và niệu đạo. Trong quá trình sinh thường, cơ sàn chậu – vốn giữ vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ bàng quang và tử cung – bị kéo giãn, tổn thương hoặc yếu đi. Đồng thời, việc sử dụng ống thông tiểu trong sinh mổ hay trong những trường hợp khó sinh cũng làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn tiết niệu.
Sự suy giảm nội tiết tố estrogen sau sinh cũng khiến lớp niêm mạc âm đạo và niệu đạo mỏng hơn, làm hàng rào bảo vệ tự nhiên suy yếu, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công dễ dàng hơn.
2. Những bệnh tiết niệu phổ biến ở phụ nữ sau sinh:
Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI):
Đây là căn bệnh phổ biến nhất ở phụ nữ sau sinh. Vi khuẩn – chủ yếu là E.coli – từ hậu môn có thể xâm nhập vào đường tiểu, gây nhiễm trùng.
Triệu chứng:
– Cảm giác buốt rát khi đi tiểu.
– Tiểu lắt nhắt, tiểu gấp, tiểu đục.
– Đau âm ỉ vùng bụng dưới, có thể sốt nhẹ.
Nếu không được điều trị sớm, viêm bàng quang có thể lan lên gây viêm thận – bể thận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Tiểu không tự chủ (són tiểu sau sinh):
Một trong những hệ quả khó nói và tế nhị nhất sau sinh là tình trạng rò rỉ nước tiểu khi vận động mạnh, cười, hắt hơi hoặc mang vác nặng. Điều này xuất phát từ việc các cơ sàn chậu yếu đi, không còn kiểm soát tốt bàng quang như trước.
Ảnh hưởng:
– Gây xấu hổ, tự ti, ngại giao tiếp.
– Nhiều phụ nữ giấu bệnh, không dám chia sẻ.
Lưu ý: Đây là bệnh lý có thể cải thiện đáng kể nếu được can thiệp đúng cách, thông qua tập luyện (như bài tập Kegel), vật lý trị liệu sàn chậu hoặc điều trị y tế.
Viêm bàng quang sau sinh:
Bàng quang là nơi chứa nước tiểu, và sau sinh, bàng quang có thể bị tổn thương do sinh khó hoặc do nhiễm khuẩn.
Triệu chứng:
– Đau tức vùng bụng dưới.
– Đi tiểu nhiều lần nhưng mỗi lần ít.
– Có thể tiểu ra máu hoặc nước tiểu có mùi hôi.
Viêm bàng quang dễ bị nhầm với UTI thông thường, nên cần thăm khám để chẩn đoán chính xác.
Bí tiểu sau sinh:
Một số phụ nữ không thể đi tiểu ngay sau sinh, nhất là trong 6–8 giờ đầu, dù cảm thấy căng tức bàng quang.
Đây là tình trạng bí tiểu, có thể xảy ra do:
– Tổn thương tạm thời dây thần kinh vùng chậu.
– Phù nề niệu đạo sau sinh.
– Do ảnh hưởng của thuốc gây tê/gây mê (trong sinh mổ).
Bí tiểu cần can thiệp y tế sớm, tránh làm tổn thương bàng quang và gây nhiễm trùng ngược dòng.
Sỏi tiết niệu sau sinh (hiếm nhưng có thể xảy ra):
Sau sinh, phụ nữ thường ít vận động, uống nước không đủ, cộng thêm việc ăn uống giàu đạm và canxi trong giai đoạn ở cữ – những yếu tố này có thể góp phần hình thành sỏi tiết niệu.
Triệu chứng:
– Đau lưng, đau vùng hông lan xuống háng.
– Tiểu buốt, tiểu ra máu hoặc cặn trắng.
– Sốt nếu có nhiễm trùng kèm theo.
3. Làm sao để phòng ngừa và chăm sóc hệ tiết niệu sau sinh?
Vệ sinh đúng cách: Giữ vùng kín luôn khô ráo, sạch sẽ, tránh thụt rửa sâu. Dùng nước ấm và dung dịch vệ sinh nhẹ dịu.
Uống đủ nước: Tối thiểu 2 – 2.5 lít/ngày để làm loãng nước tiểu và giúp loại bỏ vi khuẩn ra khỏi bàng quang.
Không nhịn tiểu: Thói quen này dễ làm vi khuẩn phát triển trong bàng quang.
Tập luyện nhẹ nhàng: Tập bài tập Kegel đều đặn giúp phục hồi sức mạnh cơ sàn chậu, cải thiện tình trạng són tiểu.
Thăm khám phụ khoa định kỳ: Sau 6 tuần hậu sản nên đi khám để phát hiện và điều trị sớm các rối loạn tiết niệu – phụ khoa.